Wijsheid boven NAP #1
Wijsheid boven NAP
Weetjes voor wie zijn roots niet wil vergeten!
Deze rubriek is voor iedereen die zijn kennis over Nederland én de connectie met Spanje wil opfrissen of verdiepen.
Tijdens de Oranje-quiz op Koningsdag 2025 werd pijnlijk duidelijk hoe slecht het gesteld is met ons collectieve geheugen. De score van goede antwoorden lag zelfs lager dan het NAP. Tijd voor verbetering!
Je leest hier luchtige verhalen over kunst, muziek, architectuur, sport, historie, taal en meer. Elk onderwerp laat zien hoe Nederland en Spanje verrassend vaak met elkaar verbonden zijn.
Er zit een rode lijn in de verhalen, dus begin altijd bij Nederweetje #1!
Lees, herken en zeg gerust hardop: “Oh ja!” of “Hé, dat wist ik nog niet”.
Nederweetje 1 – Koninkrijk der Nederlanden
Van marionet naar monarchie
Na Romeinen, Germanen, Spanjaarden, Britten, Fransen en andere overheersers, was het eindelijk zover: Nederland werd zelfstandig én kreeg z’n eigen koning. Althans, officieel. Want we kregen eerst een ‘koning’ toebedeeld door Napoleon Bonaparte. Die zette zijn broertje Lodewijk op de troon als Koning van Holland: een marionettenstaat met een Frans sausje.
Die Franse periode kunnen we maar beter even vergeten, wat ons geen enkele moeite kost overigens. Want sinds de Oranje-quiz 2025 hebben we collectieve kennislekkage…
Na het lezen over het turbulente verleden van De Lage Landen zou je op Koningsdag eigenlijk niet alleen de verjaardag van de koning moeten vieren, maar ook onze vrijheid en onafhankelijkheid, dankzij onze eerste Oranje-koning! Het moment dat Nederland officieel een koninkrijk werd, is tenslotte ook een feestje waard!
Wanneer kreeg Nederland een échte Oranje-koning én internationale erkenning als onafhankelijk koninkrijk?
A: 1806
B: 1815
C: 1839
door: Astrid Jansen
Onafhankelijk Nederland
Het klinkt zo vanzelfsprekend: Nederland, het koninkrijk. Maar dat is het pas sinds 1815. Daarvoor was het land twintig jaar lang een politiek speelveld vol Franse revoluties, verdreven stadhouders én zat een broertje van Napoleon op de troon.
De Fransen vallen binnen
In 1795 was het gedaan met de oude Republiek. Franse troepen staken de grens over, geholpen door Nederlandse patriotten die droomden van een nieuw begin. Stadhouder Willem V pakte zijn koffers en vluchtte naar Engeland.
Wat volgde was de Bataafse Republiek: een soort Nederland 2.0, een samenwerking met Frankrijk met idealen als vrijheid en gelijkheid. Op papier althans. In de praktijk hield Frankrijk stevig de teugels in handen en hadden we geen eigen inbreng.
Van republiek naar speeltje van Parijs
Napoleon zelf greep in toen het enthousiasme over die zogenaamd vrije republiek wat bekoelde. In 1806 riep hij het Koninkrijk Holland uit en maakte zijn broer Lodewijk Napoleon koning. Een marionet, zo was het plan.
Hij nam zijn taak serieus, sprak Nederlands met aandoenlijk accent (“Ik ben Konijn van Olland,” zou hij gezegd hebben) en zette zich in voor zijn onderdanen. Hij werd zelfs populair. Zó populair dat Napoleon hem in 1810 persoonlijk afzette. Nederland werd nu officieel een provincie van het Franse keizerrijk.
Inlijving, dienstplicht en Franse decreten
Tussen 1810 en 1813 was Nederland gewoon een stukje Frankrijk. Franse wetten golden overal, en jongens konden opgeroepen worden voor Napoleons leger. De Franse tijd drukte zijn stempel: achternamen werden verplicht, het Kadaster werd ingevoerd en burgers werden geregistreerd in bevolkingsregisters.
De terugkeer van Oranje
Na Napoleons nederlaag bij Leipzig in 1813 grepen enkele invloedrijke Nederlanders hun kans. Ze haalden Willem Frederik, zoon van de gevluchte stadhouder, terug uit Engeland. Eerst werd hij Soeverein Vorst, maar na overleg op het Congres van Wenen werd in 1815 officieel het Koninkrijk der Nederlanden opgericht, met Willem Frederik als koning Willem I. België en Luxemburg hoorden er toen nog bij. Verwar hem niet met de vroegere Willem van Oranje, ook wel Willem de Zwijger genoemd. Die werd tweeënhalf eeuw eerder geboren…
Franse erfenis
Hoewel we na 1815 weer ‘onafhankelijk’ waren, bleven veel Franse invloeden hangen. Nederland werd centraal bestuurd, de macht verschoof van provincies naar Den Haag, en het idee van een sterke koning? Ook dat was eigenlijk een Franse uitvinding. Willem I vond het wel best.
Vandaag de dag leven we nog steeds met die erfenis. Dus als je de volgende keer je paspoort verlengt of je huis laat inschrijven bij het Kadaster: bedank Lodewijk Napoleon maar.
Zuidelijke vijanden
De Franse tijd ligt inmiddels achter ons, maar het idee van een ‘grote vijand uit het zuiden’ is niet nieuw. Eeuwen eerder was het Spanje dat tachtig jaar lang probeerde om voet aan de grond te krijgen. De leider van de Nederlandse Opstand tegen de Spaanse overheersing was Willem de Zwijger, een bijnaam van Willem van Oranje-Nassau. Hij wordt gezien als de Vader der Vaderlands, ofwel de grondlegger van het onafhankelijke Nederland.
Naar hem is het volkslied genoemd. Dat verklaart Een Prinse van Oranje ben ik, vrij, onverveerd, den Koning van Hispanje heb ik altijd geëerd in het eerste couplet. Net zoals ben ik, van Duitsen bloed, wat tegenwoordig allemaal gek in de oren klinkt. De volgende keer daarom meer hierover.
Klik hier om meer te lezen over de periode rond het ontstaan van het moderne Nederland
En hier waarom 1839 ook een belangrijke datum is
